معماری داخلی (تعریف)

[melina]

معماری داخلی نقش عمده ای در كيفيت فضای ساختمان ايفا ميكند. نحوه چيدمان و تقسيم بندی فضا، جنسيت و رنگ پوشش سطوح ( كف، سقف و ديوارها ) ، نور پردازی، مبلـمان و مجموعه عوامل موثر ديگر تعيين كننده زيبايي و كار آمدی فضاهای داخلي هستند. امروزه تاثير معماری داخلی بر آرامش ( مجموعه هنجارهای عصبی ) ، راندمان ( در فضاهای اداری ) ، اثر بخشی ( در فضاهای تجاری ) بسيار بديهی و لازم به نظر ميرسد.
زيبايی، طراحی مدرن و لحاظ استانداردهای عملكردی تاثير عمده ای بر بازدهی فضاهای كاری دارند. ويژگِی مبلمـان اداری بارويد، در پرداختن به اين شاخصه ها در تطابق با نيازهای داخلي است تا آثاری متفاوت و همطراز كيفيت بين المللی خود را به بازار عرضه كند.
هدف طراحی داخلی عبارت است از بهبود كارکرد فیزیکی و روانی فضاهای داخلی ساختمان‎ها، جهت تسهیل انجام فعالیتهای روزمره زندگی در آنها. بدین‎ترتیب، فضا اصلی‎ترین عنصر طراحی داخلی به شمار می‎رود و حتی می‎توان از طراحی داخلی به فضاسازی داخلی نیز تعبیر نمود. طراحی داخلی در حقیقت با عنصر فضا آغاز می‎شود و در نهایت بایستی به ارتقای كیفیت فضا بیا‎نجامد. از این‎رو، كیفیت فضایی طرح یكی از پارامترها و معیارهای بسیار مهم در ارزش‎یابی پروژه‎های طراحی داخلی محسوب می‎شود.
فضای داخلی معماری فضایی است ساخته‎شده به دست بشر كه در وهله اول وظیفه پناه دادن به انسان در مقابل عوامل طبیعی را دارد، یعنی قسمتی از فضای محیط بگونه‌ای محدود می‌شود كه به واسطه آن فضای داخلی پدید می‌آید. در نتیجه ورود به فضای داخلی معماری احساس محفوظ بودن، سرپناه داشتن و بسته بودن را در ما ایجاد می‎كند.
ما از زمانی كه پای به عرصه هستی می‎نهیم، تا زمانی كه چشم از جهان فرو می‎بندیم، پیوسته خود را در فضاهای داخلی ساختمان‎ها می‎یابیم و بخش اعظم عمر ما در این فضاها سپری می‎شود. فضا همیشه وجود ما را احاطه كرده است و هر كاری كه ما در زندگی روزمره انجام می‎دهیم، احتیاج به فضا دارد. ما درون فضا به حركت و فعالیت می‎پردازیم، با همدیگر و با اشیاء پیرامون خود رابطه برقرار می‎كنیم، چیزهای اطراف خود را می‎بینیم، صداها را می‎شنویم و بوها را استشمام می‎كنیم. فضاهای داخلی ساختمان‎ها علاوه بر اینكه محیطی را ایجاد می‎كنند كه بسیاری از فعالیت‎های ما در آن صورت می‎گیرد، عامل روح‎بخشی به بنا نیز به شمار می‎روند. روی این اصل، کیفیت فضای داخلی از یک طرف تأثیر مستقیمی بر نحوه انجام فعالیتهای ما در آن دارد و از طرف دیگر نگرش، احوال و شخصیت ما را تحت تأثیر قرار می دهد.
فضا ذاتاً ‎شكل خاص و قابل دركی ندارد، با این حال هنگامی كه عناصری در حوزه آن قرار گیرند، روابط چندگانه‎ای، هم بین فضا و عناصر و هم بین خود این عناصر، ایجاد می‎شود كه این روابط فضا را شكل می‎دهند و در نتیجه ما آن را درك می‎كنیم. این بدان معنی است كه فضا با وجود عناصر مادی و رابطه متقابل آنها با ما و با یكدیگر تعریف می‎شود و معنی پیدا می‎كند؛ حتی یك عنصر تنها قادر است از طریق فرم، اندازه و شكل خود فضایی را تحت‎الشعاع قرار داده و حوزه فضایی اطرافش را نظم بخشد.
بدین‎ترتیب در تعریف فضا با دو مفهوم پایه‌ای سروكار داریم: فضا و عناصر تعریف‎كننده یا محدودكننده فضا، به عنوان مثال اگر جعبه‌ای را در نظر بگیریم، حجم خالی درون آن، فضا و دیواره‌های جعبه، عناصر تعریف‎كننده فضا محسوب می‌شوند. فضا قابل لمس نیست، ولی عناصر تعریف‎كننده و محدودكننده آن قابل لمس، اندازه‎گیری، معرفی و تركیب با یكدیگر هستند. در حقیقت فضا از طریق عناصر محدودكننده آن قابل شناسایی است و كیفیت و شخصیت آن تابع عناصر متشكله آن و چگونگی ارتباط و نظم حاكم بین این عناصر می‎باشد. به بیان دیگر، فرم، كیفیت و نحوه ارتباط عناصر تعریف‎كننده فضاست كه شخصیت یك فضا را می‌سازد و به آن شكل، بعد و مقیاس می‌بخشد و برای ما قابل درك می‎كند.
عناصر هندسی تشكیل‎دهنده فرم یعنی نقطه، خط، صفحه و حجم می‎توانند با هم تركیب شوند و فضا را محدود و مشخص كنند. در مقیاس معماری، این عناصر به ستون‎ها، كف‎ها، دیوارها و سقف‎ها تبدیل می‎شوند. بدین‎ترتیب، فضای داخلی معماری به وسیله محدوده‌ای كه دارای عناصر افقی نظیر كف و سقف و عناصر عمودی نظیر ستون‎ها و دیوار‌ها می‌باشد، مشخص می‌گردد. به بیان دیگر، ستون‎ها، كف‎ها، دیوارها و سقف‎ها عناصر تعریف‎كننده فضای معماری هستند كه در كنار یكدیگر قرار می‎گیرند و با هم تركیب می‎شوند تا به بنا شكل ‎دهند، حدود مرز فیزیكی بنا را مشخص ‎و درون و بیرون آن را از یكدیگر جدا كنند و مرزهای فضای داخلی بنا را مشخص ‎و آن را از فضاهای داخلی اطراف و فضای خارج آن متمایز ‎سازند. «چارلز مور»، معمار آمریكایی، در این‎ خصوص می‌گوید: «وقتی از یك كف و یك سقف و چهار دیوار، یك اطاق ساخته می‌شود، در كنار این شش عنصر، عنصر هفتمی هم وجود دارد كه فضا است و این عنصر اثری بیش از عناصر فیزیكی دارد كه فضا توسط آنان ساخته شده است.» روی این اصل، فضای معماری با تركیب مناسب دیوارها، ستون‎ها، كف‎ها و سقف‎ها به هویت و كیفیت مورد نظر دست می‎یابد و محیطی مأنوس، مفید و قابل استفاده، زیبا و خوش‎آیند، و امن و مستحكم برای انجام كلیه فعالیت‎های زندگی در شرایط مختلف، فراهم می‎آورد. البته با اینكه سیستم ساختاری یك بنا (دیوارها، ستون‎ها، كف‎ها و سقف‎ها)، فرم و طرح اصلی فضاهای داخلی آن را تعیین می‎كند، لیكن، ساختار ـ اگر آن را به معنی انتخاب و آرایش عناصر طراحی داخلی در نظر بگیریم ـ در چنین فضاهایی در نهایت توسط عناصر طراحی داخلی شكل می‎گیرد، بدین‎ترتیب كه روابط قابل رؤیت این عناصر، فضای داخلی یك مكان را مشخص كرده و بدان نظم می‎بخشد. بر این اساس، طراحی داخلی نقش تأثیرگذار و قابل اعتنایی در تعریف و سازمان‎دهی فضاهای داخلی ساختمان‎ها و در نهایت ارتقای كیفیت كاركردی ـ زیبایی‎شناختی آنها ایفا می‎كند، نقشی كه بهره‎گیری از طراحی داخلی در ساخت‎وسازها را به ضرورتی اجتناب‎ناپذیر تبدیل می‎نماید.